Kolluk tarafından yakalanan veya suçüstü halinde yakalanıp kolluğa teslim edilen kişi savcı tarafından bırakılmaz ise gözaltına alınabilir. CMK madde 91/1’de “Gözaltına alma, bu tedbirin soruşturma yönünden zorunlu olmasına ve kişinin bir suçu işlediğini şüphesini gösteren somut delillerin varlığına bağlıdır” hükmü yer almasına ve madde 92’de belirtilen denetim hükmüne rağmen maalesef uygulamada gözaltı kararı vermek oldukça kolaydır ve bu haksız gözaltı işlemlerinin denetimi yeterince iyi sağlanamamaktadır.
Torosoğlu-Feyzioğlu’nun belirttiği üzere burada kişi özgürlüğünden mahrumiyet gerektiren bir tedbir söz konusu olduğundan, tutuklama şartlarını düzenleyen maddelerde belirtildiği gibi “kuvvetli suç şüphesinin varlığı” aranmalıdır.
Gözaltı süresi, yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren yirmi dört saati geçemez. Yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilme için zorunlu süre on iki saatten fazla olamaz.
Toplu olarak işlenen suçlarda(aralarında iştirak iradesi bulunmasa bile 3 veya daha fazla kişi tarafından işlenen suçlar, kanunda toplu suç olarak tanımlanan suçlar), delillerin toplanmasındaki güçlük veya şüpheli sayısının çokluğu nedeniyle; Cumhuriyet savcısı gözaltı süresinin, her defasında bir günü geçmemek üzere, üç gün süreyle uzatılmasına yazılı olarak emir verebilir. Gözaltı süresinin uzatılması emri gözaltına alınana derhâl tebliğ edilir.
Yakalama işlemine, gözaltına alma ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet savcısının yazılı emrine karşı, yakalanan kişi, müdafii veya kanunî temsilcisi, eşi ya da birinci veya ikinci derecede kan hısımı, hemen serbest bırakılmayı sağlamak için sulh ceza hâkimine başvurabilir. Sulh ceza hâkimi incelemeyi evrak üzerinde yaparak derhâl ve nihayet yirmi dört saat dolmadan başvuruyu sonuçlandırır. Yakalamanın veya gözaltına alma veya gözaltı süresini uzatmanın yerinde olduğu kanısına varılırsa başvuru reddedilir ya da yakalananın derhâl soruşturma evrakı ile Cumhuriyet Savcılığında hazır bulundurulmasına karar verilir.
Gözaltı süresinin dolması veya sulh ceza hâkiminin kararı üzerine serbest bırakılan kişi hakkında yakalamaya neden olan fiille ilgili yeni ve yeterli delil elde edilmedikçe ve Cumhuriyet savcısının kararı olmadıkça bir daha aynı nedenle yakalama işlemi uygulanamaz.
Gözaltına alınan kişi bırakılmazsa, en geç bu süreler sonunda sulh ceza hâkimi önüne çıkarılıp sorguya çekilir. Sorguda müdafii de hazır bulunur.
İdareye tanınan ve çok eleştirilen gözaltı hususunu ayrı bir makalede değerlendireceğimizden şimdilik bu konuya girmiyoruz.
Yorumlar